“Vrouwen die hun uiterlijk gebruiken om geld te verdienen – daar is niets mis mee, laten de documentaire Amstergwen en het boek King Kong-theorie zien. Maar tegelijkertijd tonen ze ook de schaduwzijde ervan.”

“De kracht van zowel King Kong-theorie als Amstergwen is de ruimte die ze laten voor interpretatie, discussie, onzekerheid. Je kunt beide interpreteren als een argument voor het toe-eigenen en exploiteren van (mannelijk) verlangen. En tegelijk tonen ze beide de schaduwzijde hiervan – de onmogelijkheid om als vrouw ongeschonden uit dat spelletje te komen.”

De Correspondent - Bregje Hofstede

Ik sprak een uur lang over mijn werk en leven met Mischa Blok voor haar podcast MISCHA!.

Gelukkig zijn ze er nog, de mensen die hun mond opendoen, hun visie, gedachten en dromen met ons delen, zich mengen in het publieke debat of zonder enige terughoudendheid het openbare toneel betreden. Mischa Blok gaat op zoek naar de drijfveren van deze mensen door middel van een echt en gelijkwaardig gesprek. Oprechte interesse. Geen draaiboek, geen enkele vraag op papier. Een uur lang met één gast de diepte in, een reis langs inzichten en kwetsbaarheden. Persoonlijke gesprekken met verrassende wendingen die zowel de gast als de presentator ontregelen.

Ze dook in de wereld van Twitch, want ze wilde aan den lijve ondervinden welk effect dit platform op de beeldvorming van vrouwen heeft, op het schoonheidsideaal. En toen gebeurde het opvallendste en tegelijkertijd het meest voor de hand liggende: ze verloor zichzelf en nam een borstvergroting.

Tekst: Gidi Heesakkers
Fotografie: Erik Smits

Twitch, Instagram of TikTok?

‘Ik ben zelf vooral actief op Instagram. Op Twitch zit ik niet meer.‘ De film over mijn periode als livestreamer op Twitch heb ik samen met Martijn Goris gemaakt. Twitch is van oorsprong een gameplatform, waar gamers zichzelf filmen terwijl ze gamen. Inmiddels is het uitgegroeid tot een breder livestreamplatform met meer dan 21,5 miljoen dagelijkse bezoekers. Het is helemaal gericht op livestreamen, dus mensen filmen zichzelf terwijl ze iets doen en kletsen met kijkers die dingen tegen hen zeggen via de chatfunctie. Die kijkers kunnen ook doneren aan streamers. ‘Ik was er meteen enthousiast over om undercover te gaan en een jaar lang te streamen. Vrouwen zijn op Twitch zwaar in de minderheid en het seksistische taalgebruik vliegt je er om de oren. Vorig jaar was 78,3 procent van de gebruikers man en 19,6 procent vrouw. ‘Schoonheidsidealen, de mannelijke blik en het vrouwelijke ideaalbeeld zijn onderwerpen waarover ik als journalist vaker schrijf. Het lag dus voor de hand om te onderzoeken hoe er op Twitch naar vrouwen wordt gekeken. Dat werd het belangrijkste thema: hoe de mannelijke blik eruitziet, wat die blik van vrouwen verlangt en wat dat met vrouwen kan doen.’

Amstergwen of Gwen?

‘Amstergwen was mijn alter ego op Twitch. Ik streamde ongeveer anderhalf uur per dag. Wat voor mij het beste werkte, was mezelf filmen terwijl ik aan het koken was. Kletsen en koken.

‘Populaire vrouwelijke streamers op Twitch hanteren over het algemeen de strategie: er sexy uitzien. Een diep decolleté, strakke kleding, make-up. Uit nieuwsgierigheid begon ik daar ook mee te experimenteren. In het begin was ik tegenover mijn kijkers open over het feit dat ik me voor commerciële doeleinden anders kleedde, maar dat veranderde toen ik merkte dat ik er enorm om werd uitgescholden. Dat gebeurde ook als ik bijdehand was of een linkse mening had.

‘Ik had snel door wat beter werkt: een sexy, lief, naïef, knap, leeghoofdig poppetje zijn, dat geen politieke mening heeft en zich niet uitspreekt.’

Streamen voor de documentaire of voor de views?

‘Mijn interesse was in eerste instantie puur journalistiek, maar naarmate ik langer actief was op Twitch, werd goed zijn in streamen belangrijker voor mij dan het oorspronkelijke onderzoek. En daarmee werd mijn uiterlijk dat ook. Ik ben mezelf er helemaal in verloren.

‘Achteraf had ik misschien alerter kunnen zijn op het enthousiasme waarmee ik me in dit project stortte. Ik was wel héél erg nieuwsgierig naar de waarde van mijn eigen seksuele kapitaal. Op de een of andere manier raakte ik – door de hele dag op dat platform rond te klikken – volledig in de ban van de mogelijkheid om mezelf te verbeteren, vrouwelijker te maken, sexier. Ik wilde voldoen aan dat ideaalbeeld.’

Kleine of grote borsten? (1)

‘Ik heb uiteindelijk een borstvergroting genomen: de overtreffende trap van mezelf aanpassen aan de mannelijke blik. Voor Twitch had ik nooit serieus aan een borstvergroting gedacht. Ik was niet onzeker over mijn uiterlijk. Er was niks mis met mijn borsten: ze waren gezond, mooi, normaal. Niet zo groot, maar dat gaf niet.

‘Het treurige was: ik werd wakker uit de narcose en vond het resultaat meteen al niet mooi. Ik wilde een subtiele, normale vergroting van B naar D, met druppelvormige implantaten. Maar het waren pornotieten geworden. Toen de zwelling afnam, bleek een van de implantaten ondersteboven en achterstevoren te zitten.

‘Het gevoel in mijn borsten raakte ik voor een deel kwijt, mijn plezier in seks ook, mijn zelfbeeld daalde drastisch. Maar met een geil, dik decolleté namen mijn populariteit, kijkcijfers en donaties op Twitch direct toe. Dat is cru natuurlijk, en het onderstreept de kloof tussen mijn online persona en de werkelijkheid. Ik denk dat zo’n kloof geen unicum is.

‘Er waren iets van tienduizend mensen per dag die naar me keken en tegen me praatten via de chat. Veel opmerkingen over mijn uiterlijk, ook veel haat. Ik werd online uitgescholden, maar ik ben ook op straat lastiggevallen. Er kwamen mensen naar mijn huis, ik werd gebeld. Mijn adresgegevens stonden in de beginperiode nog op de site van de Kamer van Koophandel.

‘Er keken ook lieve mensen die lieve dingen zeiden, maar het is denk ik een menselijke neiging om meer oog te hebben voor de enge dingen die op je afkomen.’

Roman of documentaire?

‘Als ik echt moet kiezen, ga ik voor schrijven. Mijn roman Zuigertje is in dezelfde periode tot stand gekomen als de film. Tussen de thematiek van Zuigertje en Amstergwen is best wat overlap: internetcultuur, plastische chirurgie, schoonheidsidealen.

‘Zuigertje gaat ook over de interraciale relatie die ik toen had en over rouw. Mijn moeder is overleden toen ik 21 was, ik was 15 toen ze borstkanker kreeg. Eén van haar borsten werd geamputeerd. In de jaren voor haar dood ben ik bijna alleen maar met haar ziekte bezig geweest, en met mijn angst voor haar dood. Tot het einde probeerde ze blij te blijven voor mij en mijn broers. De heftige gevoelens die ze ook had, uitte ze niet echt naar ons.

‘Ik denk dat het feit dat ik geen moeder meer heb, samenhangt met mijn focus op dat vrouwbeeld, dat ik daar zo mee zit. Ik heb haar niet leren kennen op de manier zoals ik haar nu zou willen leren kennen. Ik zou bijvoorbeeld met haar willen bespreken hoe het voor haar was, die ene borst. En ik had graag langer een moeder gehad die mij vertelt hoe je het eigenlijk aanpakt, vrouw zijn, met alle emoties die daaraan gerelateerd zijn.’

Jong zijn of ouder worden?

‘Ik weet nog goed dat ik op mijn 14de met mijn moeder op zomervakantie was en zij opmerkte dat er mannen naar me keken. Ik had dat zelf nog niet zo door, het was nieuw voor mij, maar ik voelde wel meteen: dit is blijkbaar een ding, ik word nu mooi gevonden, en dat is een voordeel.

‘Ik ben bang om oud te worden en afgewezen te worden door ‘de wereld’, omdat ik straks niet meer jong ben. Waarom is dat zo? Omdat ik overal om me heen voortdurend beelden zie van knappe, succesvolle, geliefde vrouwen, en die zijn bijna altijd jong. Als ik foto’s van mezelf online zet, merk ik ook dat ik graag een soort frisheid wil uitstralen, er jong wil uitzien.

‘Terwijl: er zijn genoeg oudere mensen die mooi zijn. Ik vind mensen die ouder zijn bovendien vaak interessanter dan jonge mensen, omdat ze hun identiteit niet meer ophangen aan hun jeugdige uiterlijk, maar aan kwaliteiten die minder oppervlakkig zijn. Om die reden heb ik nu soms haast wel zin om ouder te worden.’

Kleine of grote borsten? (2)

‘Nu zou ik tegen iedereen willen zeggen: houd van je borsten zoals ze zijn en doe jezelf in elk geval niets aan om er leuker uit te zien voor anderen. Als jij voelt dat je zélf graag grotere borsten wilt, zal ik de laatste zijn om een borstvergroting te veroordelen. Ga ervoor, cool.

‘Als ik kleine implantaten had gekregen die er natuurlijk uitzagen en gewoon goed hadden gezeten, was dit misschien een ander verhaal geweest. Na een jaar heb ik de implantaten laten verwijderen. Ik had ze nooit genomen omdat ikzelf die intrinsieke behoefte had, en ik zat met allerlei complicaties. Mijn borsten zijn niet meer zoals ze waren voor de vergroting. Mijn huid is slapper, ik heb minder gevoel in mijn borsten en littekens aan de onderkant.’

Geld verdienen met je vaardigheden of met je lichaam?

‘Op Twitch verdiende ik meer geld met mijn lichaam dan ik met mijn vaardigheden ooit heb gedaan. Houd je dan dus maar op met je vaardigheden te verkopen? Daar dacht ik op een gegeven moment serieus aan. Laat die journalistiek maar zitten.’ Lacht: ‘Toen ik stopte met Twitch was ik blij dat ik ook nog over vaardigheden beschikte.

‘Ik vind het leuk om mezelf als instrument te gebruiken in mijn journalistieke werk. Ik denk dat ik op die manier het dichtst bij een onderwerp kan komen, of kan doordringen tot een subcultuur. Ik wil op deze manier nog veel meer projecten doen, maar ik zal me in het vervolg bewuster zijn van mijn kwetsbaarheid.’

Goed voor het verhaal of goed voor jou?

‘Ik had liever een slecht verhaal gehad, of geen verhaal, dan een goed verhaal en een trauma.

‘De huisarts verwees me door naar de polikliniek medische psychologie in het ziekenhuis, waar ik de diagnose body dysmorphic disorder kreeg. Ik was vervreemd geraakt van mijn lijf en hield daar een laag zelfbeeld aan over. Ik ben er nog steeds niet helemaal van hersteld, al is het echt veel beter geworden.

‘Wel schaam ik me er nog steeds voor dat ik zo ver ben gegaan, wat misschien dubbel klinkt, want ik ben er ook openhartig over. Dat doe ik omdat ik denk dat mijn ervaring iets aantoont. Ik heb een inkijkje kunnen geven in het psychosociale welzijn van influencers en van de mogelijke gevolgen van bekend worden op een sociaal medium. Ik begon op Twitch als journalist die onderzoek ging doen, en voor ik het wist was ik een sexy streamer met een borstvergroting.’

Amstergwen, 15/8, 21.10 uur, NPO 3.

CV GWEN VAN DER ZWAN

1990 Geboren in Velp 

2010-2015 Image & Language, Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam

2012 A.L. Snijders publieksprijs

2017-heden Publiceert onder meer bij Vice, Brandpunt+, Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer, HP/De Tijd, De Revisor

2022-heden Premaster/master theologie en religiewetenschappen, Vrije Universiteit, Amsterdam

2022 Debuutroman Zuigertje

2023 Documentaire Amstergwen met Martijn Goris, Best First Film op filmfestival Doc LA, Gulden Vlies Award op Filmfestival Tegenstroom, Best of Festival Award op The New Renaissance Filmfestival

Gwen van der Zwan woont in Amsterdam.

Wat doet het met je als jonge vrouw als de blik van mannen op jouw lichaam je verdienmodel is? Om dit te onderzoeken ging journalist Gwen van der Zwan undercover op livestreamplatform Twitch. Dat ging haar niet in de kouwe kleren zitten.

In 1990, het jaar waarin ik geboren werd, rekende Naomi Wolf het al voor me uit in haar boek The Beauty Myth: ‘Een jonge vrouw doet er economisch gezien beter aan haar seksualiteit in te zetten wanneer die een optimale ruilwaarde heeft dan haar hele leven hard te werken.’ In 2020 ging ik als journalist undercover op het online video- en chatplatform Twitch, dat wereldwijd meer dan 21,5 miljoen dagelijkse bezoekers trekt. Door zelf te gaan livestreamen wilde ik erachter komen hoe die wereld, die gedomineerd wordt door mannen (in 2022 was 78,3 procent man en 19,6 procent vrouw) in elkaar steekt. Ik verdiende hier vele malen beter met het verkopen van mijn lichaam dan ik met het verkopen van mijn vaardigheden ooit had gedaan. Dit vond ik best lastig. Want geef je ander – betekenisvoller – werk dan maar op? Hoe ver ga je om je kijkcijfers op te krikken of op peil te houden? Wat doet het met je wanneer de blik van anderen op jouw lichaam je verdienmodel wordt en wat voor ongeschreven regels zijn hier eigenlijk aan verbonden?

Vanwege het seksistische taalgebruik dat je op Twitch om de oren vliegt, leek het logisch om de objectivering van vrouwen als een aspect van het onderzoek te beschouwen. Bovendien, wanneer je kijkt naar de lijst van de honderd meest bekeken streamers, zie je slechts één vrouw: Amouranth. Een streamer die inmiddels meer dan een miljoen dollar per maand verdient door met hoge hakken en kleine topjes al giechelend op populaire nummers te dansen. Goed bekeken vrouwen buiten die top hanteren over het algemeen dezelfde strategie.

Het onderzoeken van de waarde van mijn eigen seksuele kapitaal leek me een goede start en daarom kopieerde ik al snel hoe de meest succesvolle vrouwelijke streamers hun streams invullen: sexy. Binnen enkele weken ging ik van zo’n vijf à tien naar vijfhonderd tot duizend kijkers tegelijkertijd. Het totale aantal kijkers per stream lag al snel boven de tienduizend. Ik was in een klap de bekendste Nederlandse vrouwelijke streamer in mijn categorie en verdiende bedragen die ik nooit eerder had verdiend. Dat ik het proces filmde en met mijn coregisseur Martijn Goris een documentaire over mijn bevindingen maakte, hield ik geheim.

In het offline leven tekent de mannelijke blik zich minder scherp af, zodat ik er makkelijker aan kan ontsnappen. Collega’s laten me niet vallen als ik een trui aan heb die mijn lichaam bedekt. Ik word niet meteen een zeikwijf genoemd tijdens de lunch wanneer ik een onwelgevallige mening heb. En mijn salaris wordt niet per direct gehalveerd bij een reguliere baan als ik te onomwonden ben. Op een platform als Twitch is dit wel zo en dat maakt inzichtelijker wat die mannelijke blik precies verlangt.

Toen ik mezelf voor het eerst in een klein hemdje en een kort rokje hees, was dat een nogal ongemakkelijke en mijns inziens vrij doorzichtige overgang. Het leek me om die reden beter om eerlijk te zijn over mijn intenties en daarom benoemde ik aanvankelijk dat ik me anders was gaan kleden voor commerciële doeleinden. Dit bleek een beginnersfout: een eerste stortvloed aan haat volgde. Kijkers noemden me een aandachtshoer, een opportunist, en in een Twitch-talkshow werd ik door host en radiomaker Daniël Lippens zelfs publiekelijk gewezen op het feit dat als ik geld wilde binnen harken met mijn uiterlijk, ik maar naar een pornosite moest gaan.

In de roman The Little Sister laat Raymond Chandler zijn femme fatale opmerken: ‘Sex is a net with which I catch fools.’ Vervolgens wordt ze verlaten. Toen de vrouw passief leek, vond de man haar aantrekkelijk. Op het moment dat ze actief blijkt te zijn, smeert hij ’m. Het illustreert het type vrouw dat we graag terugzien in films en literatuur: sexy, maar onnozel. Michel Houellebecq ging in november met Nederlands OnlyFans-model Jini Jane naar bed omdat ze content met hem wilde maken voor zowel haar account als voor een film. Toen ze dit later wilde uploaden op haar OnlyFans en in het kader daarvan om een kopie van zijn paspoort vroeg, weigerde hij dit. Toen hij de trailer van de film zag, spande hij een rechtszaak aan.

In Quelques mois dans ma vie (2023) schrijft Houellebecq over Jane dat hij respect heeft voor klassieke sekswerkers, die mannen vreugde brengen middels een moeilijke en gevaarlijke baan: ‘Prostituée, voilà ce que j’appelle un beau métier, un métier honorable et noble.’ Maar een virtuele sekswerker, ‘die geen risico’s neemt en misbruik maakt van zielige mensen die betalen voor eenzame masturbatie’, zoals Jane, die trouwens 23 is, ‘doet hem walgen’. Behalve walgelijk vindt hij het ook immoreel wanneer vrouwen ‘zich online uitsloven voor een camera en hiermee verdienen’. Hij is van mening dat ze dit slechts mogen doen ‘par pur plaisir exhibitionniste’. Houellebecq heeft moeite met het feit dat virtuele sekswerkers als Jane zich niet onderwerpen, maar de touwtjes in handen hebben. In zijn betoog is de man in de offline peeskamer degene met overwicht en de sekswerker een passieve partij die de al dan niet gevaarlijke man dient: een slachtoffer. In zijn interactie met Jane was dit opeens een heel ander verhaal.

Mijn meest bekeken streams waren niet die waarin ik in mijn bikini bij het water zat en het er dik bovenop lag. Mijn meest bekeken streams waren die waarin ik mijn yoga-oefeningen deed of kookte. Waarin ik geïnteresseerd was, zachtaardig, passief, nonchalant, mijn shirt toevallig een beetje open. Make-up, maar niet te veel. Ik leerde al snel om passief te zijn. Om niet te veel te vinden, om geen (seksueel) zelfbewustzijn te hebben en mezelf nooit te verdedigen. Om wel aantrekkelijk en sexy te zijn, maar onbedoeld. Om een ingénue te zijn: ‘an innocent or unsophisticated young woman; beautiful, kind, gentle, sweet and often naïve’ (Oxford Languages). Dom, zou misschien de heel korte samenvatting kunnen zijn. Ik werd goed in mijn rol. Het geld stroomde binnen, mijn fanbase groeide met de dag.

Carlotta Cogoni, een wetenschapper aan de Universiteit van Trento, publiceerde een onderzoek over seksueel geobjectiveerde vrouwen in het academisch tijdschrift Cortex. Haar conclusie: vrouwen met korte rokken en naveltruitjes worden als minder menselijk, competent en moreel beschouwd dan vrouwen met lange broeken. Dit werd onder andere gemeten door middel van trefbalwedstrijden. Wanneer vrouwen met korte rokjes er steeds expres als eerste af werden gegooid, werd er bij de deelnemers beduidend minder activiteit waargenomen in de delen in het brein waar empathie en pijn worden geregistreerd dan wanneer dit bij de vrouwen met de lange broeken gebeurde. ‘De vrouw met de korte rok wordt meer als object beschouwd en minder als mens en dus voelen we geen empathie met haar’, concludeert Cogoni. Deze verminderde empathie wordt besproken in het licht van het gender gerelateerd geweld dat de moderne samenleving teistert.

In eerste instantie beperkte mijn interesse in het streamen zich tot journalistieke belangstelling. Maar naarmate ik meer tijd op Twitch doorbracht, veranderde dit. Goed zijn in wat ik deed op Twitch werd belangrijker voor me dan mijn initiële onderzoek, en met die verandering werd mijn uiterlijk dat ook. Onderzoeker Sylvia Holla van de Universiteit van Amsterdam noemt het the looking glass self: de blik die vooral jonge mensen, die veel op sociale-mediaplatformen zitten, op zichzelf hebben. ‘Die blik werkt als een vergrootglas op jezelf en ontwikkel je omdat je weet dat anderen naar je kijken. Deze blik leidt tot het vormgeven van het lichaam naar de ideeën van anderen.’

Uit een peiling van EenVandaag bleek vorig jaar dat veertig procent van de jonge vrouwen een cosmetische operatie overweegt. In 2018 was dat nog zeventien procent. Meer dan de helft van de jongeren vindt vandaag de dag dat snijden in een gezond lichaam om puur cosmetische redenen moet kunnen. Fillers, botox en cosmetische operaties winnen jaar in jaar uit aan populariteit en alhoewel ik voor 2020 nooit serieus had overwogen om mezelf om cosmetische redenen te laten opereren, liet ik nadat ik actief werd op Twitch mijn borsten vergroten.

Basje Boer vraagt zich in haar boek Pose af bij wie de macht ligt als je seksueel kapitaal als ruilmiddel gebruikt. ‘Bij de vrouw wier lichaam van waarde is voor de man? Of bij de man die afneemt wat zij aanbiedt?’ Eerst vond ik dat de macht bij mij lag. Ik dacht dat het patriarchaat een spelletje was dat ik op deze manier had uitgespeeld. Sex is a net with which I catch fools, dacht ik, toen ik mijn nieuwe borsten aanschafte. Maar of je nou flirt met je baas voor een opslag of flirt met je Twitch-kijkers om meer donaties te ontvangen, je past je aan aan de mannelijke blik om het verder te schoppen. Een borstvergroting in een omstandigheid als de mijne is daar de overtreffende trap van. Het voedt het patriarchale systeem dat misbruik en geweld (inclusief geweld naar jezelf) op allerlei manieren in de hand werkt. Als je hiervoor kiest, om wat voor reden dan ook: voor een dikke portemonnee, voor succes of voor een journalistiek onderzoek, dan moet je daartegen opgewassen zijn. En dat was ik niet.

‘It is hard to think of a single film that represents a woman’s mental illness as a condition that has nothing to do with her looks or body’, citeert Boer onderzoeker Suzie Gibson in Pose. In films en literatuur wordt de waanzin van mannelijke personages vaak gepresenteerd als tekenen van hun buitengewone creativiteit, genialiteit en intellect. Bij vrouwen ligt dit anders. ‘Maybe, being a woman is the real mental illness our films and stories seem to oscillate around.’ Mijn livestreamexperiment was onbedoeld een document geworden over de impact van de mannelijke blik op mijn geestelijke gezondheid.

Met de toename van het aantal plastisch chirurgische en cosmetische behandelingen, stijgt het aantal complicaties. Ook ik ondervond die. Onder deze complicaties vielen onder andere een gedraaid implantaat en bottoming out, wat inhoudt dat je huid de implantaten niet kan dragen en deze daardoor onder je tepels zakken. Dan heb ik het niet eens over de ‘normale’ neveneffecten, zoals dat ik het gevoel in mijn borsten voor een groot deel kwijtraakte. Van mijn eigen plezier in seks was met mijn nieuwe misvormde lichaam weinig over, maar dit deed voor de kijker geen afbreuk aan de nu grote geile tieten in een hemdje. Dat die borsten voor meer kijkers zorgden, had ik goed ingeschat. Maar ondanks mijn zorgvuldig geconstrueerde persona, groeide de groep haters ook. Mensen konden me door mijn onnozele stuk performancekunst beter verdragen en keken liever naar me, maar een hoer was ik nog steeds. ‘Young women are encouraged to express themselves sexually. Yet when they do, they are derided as sluts’, stelt Leora Tanenbaum vast in haar boek I Am Not a Slut.

Mijn adresgegevens en telefoonnummer, die in de begindagen op de website van de KvK hadden gestaan, werden verspreid op Twitch. Ik werd dagelijks uitgescholden tijdens mijn livestreams, via mijn andere sociale-mediakanalen en telefonisch. Ik ontving regelmatig doodsbedreigingen en het gebeurde meermaals dat mensen me op straat intimideerden. Het soort haat waarmee ik te maken kreeg is geen unicum. Recent nog werd een Twitch-streamer gewurgd op het Leidseplein tijdens een stream en Twitch-streamer Sorrenti moest afgelopen najaar haar huis ontvluchten nadat ze getarget werd door Kiwi Farms, een forum dat bekend staat om het aanzetten tot intimidatie en stalking van (trans)vrouwen en al meerdere mensen tot suïcide dreef.

Kort nadat ik mijn borsten liet vergroten maakte Erik Kessels het kunstwerk Destroy My Face, een compilatie van door plastische chirurgie verminkte gezichten van vrouwen op de vloer van een skatepark. Het werk had die titel omdat het idee was dat skateboarders de gezichten van de vrouwen zouden vernietigen door eroverheen te skaten. In zijn artistieke verklaring noemde Kessels de vrouwen ‘monsters’ en vroeg hij zich af of ze nog wel menselijk waren. Ik reageerde op dit werk met een artikel in Skateism, een lhbtiq+ skateboardmagazine, waarin ik schreef dat ik het schokkend vond dat een skatepark meewerkt aan een project dat kwetsbare vrouwen beschaamt, vrouwen die slachtoffer zijn van het schoonheidsideaal van een door mannen gedomineerde wereld. Ik voelde me persoonlijk aangevallen. Ik was een van die verminkte monsters over wie Kessels het had en die gestraft moesten worden in een skatepark. Een skatepark waar ik nota bene zelf kwam om te skaten.

Ondertussen verzamelden haatdragende gebruikers zich in chatgroepen om me van het platform af te krijgen: ze rapporteerden mijn streams als schadelijk of ongepast, in de hoop dat ik verwijderd zou worden. Die strategie werkte. Mijn profiel werd ongeveer een jaar na de start van mijn experiment definitief verwijderd zonder goede reden. Mijn haters lieten me via allerlei wegen weten hoezeer ze daarvan genoten. Ik had een korte rok aan, was expres afgegooid met trefbal en niemand voelde empathie.

Sex is a net with which I catch fools? Het patriarchaat een spelletje dat ik dacht te bespelen maar dat mij schaakmat zette? Ik was de regie volledig kwijtgeraakt en vervolgens jammerlijk neergestort. Ik probeerde mijn oude leven weer op te pakken. Werkte aan mijn debuutroman, maakte de documentaire af en publiceerde artikelen bij allerlei mediaplatforms om mijn inkomensval op te vangen. Een half jaar nadat ik stopte met streamen, liet ik de implantaten verwijderen. Ik had ze immers nooit genomen omdat ikzelf die intrinsieke behoefte had of omdat er iets aan te merken was op mijn borsten zonder implantaten. Ik zat bovendien met allerlei complicaties. Ik wilde mijn Twitch-wonden likken en het achter me laten. Toen ik de huisarts in die periode belde met aan mijn lijf gerelateerde angstklachten, een verzoek om slaapmedicatie en om mijn verhaal te doen, verwees hij me door naar de polikliniek Medische Psychologie in het ziekenhuis. Hier kreeg ik de diagnose Body Dysmorphic Disorder vanwege de overheersende afkeer naar en vervreemding van mijn eigen lichaam. Iets waar ik voor de periode op Twitch nooit last van had gehad.

Toen de documentaire (Amstergwen, naar mijn Twitch-gebruikersnaam) voor het eerst vertoond werd op een filmfestival in Hollywood, was ik bang. Ik had in de periode ervoor met zoveel oordelen, haat en ontwrichtende ervaringen te maken gekregen dat mijn zelfvertrouwen en mijn vertrouwen in anderen tot een nulpunt waren gedaald. Tijdens de vertoning vroeg ik me af of en wanneer er mensen zouden opstaan om mijn inmiddels haast vertrouwde bijnaam te roepen: aandachtshoer. Maar dit gebeurde niet. De zaal was muisstil. Na afloop kreeg ik een staande ovatie. Ik mocht naar het podium komen om een award in ontvangst te nemen. Mensen huilden en juichten, wilden met me op de foto en noemden me een held. ‘Maar soms lijkt het of we menselijkheid verwarren met slachtofferschap, of we het ene beeld inruilen voor het andere’, schrijft Boer nog in De Groene Amsterdammer van 12 juli in een stuk over seksistische vrouw-symbolen.

Mijn trefbalbroek kreeg gestalte in de vorm van een documentaire. Door mijn openbare slachtofferschap heb ik een deel van mijn menselijkheid herwonnen. Toch is het jammer dat ik deze trefbalbroek, op welke manier dan ook, überhaupt nodig had. Ons brein staat nog steeds afgesteld op seksistische ideeën over vrouwelijkheid en in de echokamers van het internet tieren deze ideeën welig. Niet het metaforische kledingstuk, maar ons interne besturingssysteem behoeft verandering.

Toen schrijfster Gwen van der Zwan de voorstelling All Men Must Die bezocht, vroeg ze zich af of mannenhaat acceptabel is. En of het effectief kan zijn. ‘Uit boosheid ontstaan mooie dingen: kunst en muziek, maar vooral verandering.’

Onlangs bezocht ik de voorstelling All Men Must Die van theatermaker Eva Bartels. Onder begeleiding van het nummer ‘I’m Too Sexy’ betrad Bartels het podium als een karikatuur van een man die te veel ruimte inneemt: wijdbeens dansend, gekleed in een overall met een rammelende gereedschapskist en een petje op met daarop de tekst ‘Boy’. Het werkte opzwepend, ook toen Bartels een plastic fallus tevoorschijn toverde en deze tien minuten lang met allerlei gereedschap tot pulp sloeg alvorens passages uit het SCUM Manifesto (Society for Cutting Up Men) van de feministische schrijfster Valerie Solanas op te dreunen. Zo opzwepend dat ik ook zin kreeg om fallussen tot pulp te slaan, of liever gezegd, zin kreeg in wat deze handeling symbolisch verbeeldt: op radicale wijze het patriarchaat omverwerpen.

Maar hoe acceptabel is het om op zo’n manier ‘haat te zaaien’ en alle mannen dood te wensen, zelfs als vorm van artistieke expressie? Wat zijn de beweegredenen van ‘moderne mannenhaters’ om dit te doen?

Stella Bergsma, auteur van het feministische manifest Nouveau Fuck, waarin ze vrouwen aanspoort om ‘slecht, woedend, onbeschaamd, onbescheiden en gevaarlijk te zijn’, vindt een statement als All Men Must Die, mits op een podium of in een boek, geen probleem. ‘Net zomin als een essay als I Hate Men van de Franse activistische blogster Pauline Harmange dat is,’ zegt ze, als ik haar opbel. Harmange spreekt in haar boek openlijk haar afkeer tegen mannen uit en roept vrouwen op met haar mee te haten en misandrie te omarmen. ‘Ik haat mannen,’ schrijft ze. ‘Echt allemaal? Ja, allemaal. Doorgaans heb ik maar weinig respect voor ze.’

Hoewel een Franse regeringsfunctionaris het boek probeerde te censureren ‘omdat het aanzet tot op gender gebaseerde haat’, vindt Bergsma het eerder absurd om mannen niet openlijk te haten gezien het geweld dat ze vrouwen hebben aangedaan. Het standpunt van Harmange, hoe extreem ook, heeft volgens Bergsma een goede reden: ‘In iedere revolutie en verandering zijn extremen nodig als breekijzers, die moeten niet vermeden worden.’ Ze voegt eraan toe dat als geschriften over mannenhaat niet kunnen, geschriften over vrouwenhaat ‘en dus bijna onze hele filosofie, literatuur en wetenschapsgeschiedenis, met de bijbel erbij’, ook bij het grofvuil kunnen.

Gwen van der Zwan bezocht een openbaar interview met Franse schrijver Michel Houellebecq in een oud kantoorpand in Amsterdam. Het werd een vreemde avond. ‘De organisator vraagt me of ik misschien een uurtje met de schrijver wil doorbrengen. “Om hem te interviewen?” vraag ik. “Nee, naakt, in een kamer, met z’n twee”.’

HP/De Tijd

16 mei 2023 door Marit Evers en Nynke de Haan

In deze aflevering gaan Nynke en Marit in gesprek met schrijver, journalist en documentairemaker Gwen van der Zwan. Ze praten over één van ’s werelds allerbekendste romans: Lolita (1955) van Nabokov. Het controversiële verhaal over de liefde van een man voor een jong meisje heeft door alle tijden heen veel stof doen opwaaien en is dan ook meermaals verboden geweest. Zou deze roman eigenlijk in deze tijd geschreven kunnen worden? En mag iedereen het lezen? Met Gwen van der Zwan praten ze over deze vragen. Hoe ervaart zij het om maker te zijn in een tijd waarin iedereen ‘gecanceld’ kan worden?

Luister de aflevering op Spotify, Soundcloud, Apple Podcasts, Google Podcasts…

Revisor #35 gaat over overdaad en – natuurlijk – over gebrek, het onderwerp van de alleroudste gedichten. De Grieken zongen al over eros, dat het gat in het hart van een verliefde beschrijft.

Dat gat is bodemloos en vruchtbaar tegelijk, het dichten ervan is een hopeloze zaak. Maar sommige gaten hebben wel degelijk een bodem. En in sommige gevallen graaft die bodem zich steeds verder uit. Al maanden hangt ons een recessie boven het hoofd, we spreken al lang niet meer over crisis, maar over crises. We staan financieel in het rood, moreel in de min en gebrek is geen tijdelijke, maar een permanente staat in het leven van velen aan het worden.

Dit nummer is een bodemonderzoek naar gebrek: wat vinden, weten of herinneren onze auteurs zich van het woord blut?

Met bijdragen van Daphne Huisden, Laurens van de Linde, Lev Avitan, Salomé Kiner (vert. Vicky Francken), Arno Van Vlierberghe, Daniëlle Zawadi, Merlijn Huntjens, Jan Glas, Maarten van der Graaff, Yaël van der Wouden, Cesar Majorana, Jonah Falke, Gwen van der Zwan.

Gisteravond wonnen we met onze documentaire Amstergwen twee verschillende awards op twee verschillende festivals rond hetzelfde tijdstip. Allebei de jury’s vonden onze film vernieuwend, vinden dat Amstergwen dingen aantoont die tot nu toe slechts beperkt zijn aangetoond, dat het een belangrijke boodschap heeft en dat het daarnaast geen moment verveelt.

Amstergwen geselecteerd door New Renaissance Filmfestival Amsterdam en genomineerd voor Best Documentary

Nu ook in België te zien!

Do 9 feb - Amstergwen

Na de film is er een gesprek met Gwen van der Zwan en Martijn Goris. In samenwerking met Heesterveld Creative Community

De prijs gaat naar een boek dat voldoet aan de volgende criteria:

* Het verhalend proza betreft realistische gebeurtenissen in heden of verleden, geen toekomstverhalen.

* De gebeurtenissen vinden plaats in het leven van realistische personages

* De verhalen worden verteld vanuit het perspectief van één personage

* De stijl is bij voorkeur niet overdadig, liefst zuinig

* Zelfspot bij de verteller of hoofdpersoon geldt als pluspunt.

* Een zekere weemoed eveneens.

JA! Ook op woensdag 26 oktober is er een Mus-avond. Zoals alle Mus-avonden belooft ook deze heel bijzonder te worden, want onze vlijtige Mus-programmeurs hebben wederom de crème de la crème van de Nederlandse cultuursector bijeengebracht, speciaal voor u.

🤳 Gwen van der Zwan is schrijver en journalist. In 2020 begon ze als onderdeel van een project met livestreamen op platform Twitch. Binnen een mum van tijd was ze de populairste vrouwelijke streamer van Nederland, maar ook werd ze geconfronteerd met veel haat en onmogelijke schoonheidsidealen. Deze ervaring vormde de basis van haar roman ‘Zuigertje’ en de documentaire 'Amstergwen’, die dit weekend in Hollywood in première gaat.

Tickets @ docla.org/2022. Amstergwen documents the virtual journey undertaken by Dutch journalist Gwen van der Zwan through the world of Twitch. A rapidly growing online streaming platform. She wants to submerge herself into this world for a year. However she soon finds a toxic cocktail of hatred, money, bullying, attention, misogyny and adoration. This takes her on a trip that swallows her up completely. Tickets @ docla.org/2022

Nomination Category: Best Technology/Social Media

Gwen van der Zwan (31 ‘Mag er gewoon bij, ik ben de ijdelheid voorbij’) is journalist documentairemaker en schrijver. Haar boek Zuigertje gaat over Olivia, die vanuit een rijk dorp naar de Bijlmer verhuist om te gaan wonen in een gentrificatie project. Eenmaal daar krijgt ze een relatie met de zwarte vuilnisman Levi. Het boek is losjes gebaseerd op haar eigen leven in Zuidoost. Later dit jaar komt ook haar documentaire Amstergwen uit, over haar ervaringen op Twitch, een social media platform voor videostreams.

iamsterdam - 19 september 2022

‘Afgelopen weken zijn we in de bibliotheek bezig geweest met het uitzoeken van de vele boeken die we als gift hebben gekregen; vaak zijn het boeken die mensen waardevol vonden en er een goede bestemming voor zochten, maar waar geen plek meer voor was in hun eigen boekenkast. Er zit van alles tussen: moderne romans, non-fictie uit de jaren ’80 en ’90, oude klassiekers en romans van ’vergeten’ schrijfsters, die we niet eerder waren tegen gekomen. Een van die boeken is Zuigertje, daarmee hoopt Gwen van der Zwan mensen een spiegel voor te houden. …’

Te gast bij televisieprogramma Brommer op Zee

VPRO - 18 september 2022

Elke dag tipt de redactie van de Volkskrant de beste programma’s en films op televisie. Dit zijn die van zondag: Brommer op zee

NPO 2, 19.27 uur

Vandaag ontvangen Ruth Joos en Wilfried de Jong de Vlaamse schrijver Peter Terrin, die komt praten over zijn veelgeprezen nieuwe boek De gebeurtenis. De rode draad is het verhaal van de hoogbejaarde schrijver Willem, die blind is geworden en daarom zijn werk dicteert aan zijn assistent Juliette. Deze verhalen zijn onderdeel van het boek en vormen een ode aan de liefde. Ook te gast in Brommer op zee is Gwen van der Zwan, die debuteerde met de roman Zuigertje, over een interraciale relatie in de Amsterdamse wijk de Bijlmer. Femke van der Laan neemt plaats in het leeshok.

Jorrit van Broekhoven en Kevin Toma - 18 september 2022

‘De dialogen zijn hard en eerlijk, naarmate het verhaal vordert versnelt de vertelling toch de hartslag’

Charlotte Remarque - 14 september 2022

We gaan het water op! Samen met Omar Dahmani organiseren we Waterdicht: een nieuw SLAA-programma vol poëzie en proza met uitzicht over de grachten van Amsterdam. Luisterend naar nieuwe stemmen varen we rond op salonboot Roos, een stijlvolle steamer uit 1904. Op de line-up staan Gwen van der Zwan, Susan van Veen, Lotte Velvet, Alara Adilow en Emma van den Berg onder leiding van 3omar. Het wordt een hefla dus koop snel je kaartje.

Donderdag 29 september 2022 om 20:15

‘Olivia en Levy zijn geliefden. Zij is woke, wit, en uit een welgestelde familie. Hij is Surinaams, opgegroeid in armoede, verslaafd, en gediagnosticeerd met een autistische stoornis. Een liefdesroman vol obstakels zou je dan verwachten, …’

Bazarow - 6 september 2022

Top-10 bestverkochte boeken van Athenaeum Boekhandel Zuidoost:

1. Gwen van der Zwan: Zuigertje; Pluim

2. Bernardine Evaristo: Meisje, vrouw, anders; De Geus

3. Anton de Kom: Anangsieh Tories; Atlas Contact

4. Ali Hazelwood: The Love Hypothesis; Little, Brown Book Group

5. David Graeber en David Wengrow: The Dawn of Everything; Allen Lane

6. Colleen Hoover: Reminders of Him; Amazon Publishing

7. Iven Cudogham: Anansi de Spin – Sterker dan Olifant; Gottmer Kinderboeken

8. Zakiya Dalila Harris: The Other Black Girl; Bloomsbury

9. Adiba Jaigirdar: Hani and Ishu’s Guide to Fake Dating; Hodder & Stoughton

10. Frantz Fanon: Black Skin, White Masks; Penguin UK

Laura de Jong - 25 augustus 2022

Een relatie tussen twee mensen uit verschillende sociale klassen is een bekend thema in de literatuur. Gwen van der Zwan geeft een frisse en eigentijdse draai aan dit thema in haar debuutroman Zuigertje.

Mixed Grill - 18 augustus 2022

Schrijver Gwen van der Zwan over vlammende debuut

Hefla - 3 augustus 2022

Een schurende roman over seks en liefde: Gwen van der Zwan overtuigt met ‘Zuigertje’

Dirk Leyman - 30 juli 2022

Didu: Ik googelde op ‘zuigertje’ en belandde onverhoeds op de site pep-schep.nl, die bij elke bestelling een gratis schep zegt te leveren. De goudkleurige snuifbuis stofzuiger, het ‘zuigertje’ dat mij naar deze plek bracht, is op het moment afgeprijsd van 24 euro naar 11,95 euro. ‘Deze snuifstofzuiger is gemaakt van metaal waardoor die jaren meegaat’, luidt de aanprijzing. Dirk-Jan kan ’m aanraden: ‘Beter dan m’n Dyson stofzuiger, zuigt zelfs grote kruimels zonder problemen op.’ Gwen, ben jij in het bezit van een steelstofzuiger?

Gidi Heesakkers - 22 juli 2022

‘Importtrut’ ontmoet ‘echte Amsterdammer’: Gwen van der Zwan schreef een roman over liefde in een gentrificerende stad

Maria de Wit - 19 juli 2022